Jak zaktywizować uczniów?

Jednym z założeń reformy szkolnictwa jest zmiana podejścia do nauczania. Szkoły zaczynają odchodzić od encyklopedycznych metod zdobywania wiedzy na rzecz aktywizowania uczniów oraz zachęcania do twórczych działań i kreatywności. Jest to szczególnie ważne teraz, kiedy dzieci nie skupiają się na zajęciach, tylko zaczynają myśleć o  nadchodzących wakacjach.

Do niedawna najczęściej stosowane sposoby nauczania podczas lekcji bazowały głównie na nauczycielach, jako głównym źródle wiedzy. Zajęcia zazwyczaj przyjmowały formę wykładu, pogadanki, ewentualnie pracy w grupach. Dzisiaj coraz częściej możemy spotkać stosowanie przez pedagogów różnych form aktywizujących, które wspomagają samodzielne myślenie oraz sprzyjają motywacji do nauki. Dzięki temu uczniowie odnajdują swoją własną strategię uczenia się. Zaczynają zmieniać się z biernego w aktywnego odbiorcę, który uczy się komunikacji, zaczyna podejmować działania z własnej inicjatywy i budzi w sobie ciekawość poznawania. Stosowanie takich metod pomaga nie tylko uczniom, lecz również ułatwia pracę nauczycielom. Zanim przystąpi się do stosowania takich rozwiązań, trzeba pamiętać o odpowiednim ich doborze, ze względu na wiek uczniów, charakter przedmiotu czy cele, które chce się zrealizować. Nauczyciele powinni również  zwrócić uwagę na to, że uczniowie zapamiętują ok. 10% z tego, co słyszą, 20% z tego, co widzą, 40-50% z tego, o czym mówią i 90% z tego, co robią.

Poniżej przedstawimy kilka propozycji metod aktywizujących uczniów.

1. Burza mózgów, inaczej fabryka pomysłów -  metoda rozwijająca twórcze myślenie, która umożliwia stworzenie listy pomysłów na rozwiązanie konkretnego problemu. Wszyscy biorą udział na równych prawach, dlatego metoda uczy również tolerancji wobec poglądów innych. Prowadzący zbiera pomysły, po ich wyczerpaniu następuje dyskusja i wybór najlepszego rozwiązania. W tej metodzie nie ma złych idei, nawet najbardziej szalona jest dobra. Uczniowie mogą czerpać inspiracje z propozycji innych, ważna jest ilość, a nie ich jakość. Burze mózgów bardzo często stosuje się jako rozgrzewkę umysłową. 

wikipedia.org

2. Mapa mentalna (pojęciowa, mapa pomysłów) – metoda pozwalająca wizualnie przedstawić pewien problem przy wykorzystaniu rysunków, haseł, schematów, symboli, słów czy zdjęć. Aby stworzyć mentalną mapę, musimy zacząć od interesującego uczniów pojęcia czy problemu i stworzyć wokół niego sieć logicznych połączeń. Dzięki tej metodzie możemy usystematyzować zdobytą wiedzę. Uczniowie uczą się posługiwać poznanymi pojęciami, zadawać pytania i udzielać odpowiedzi. Angażowane są również umiejętności plastyczne i logicznego myślenia. Mapa przybiera często kształt plakatu, który można wykorzystać w późniejszym czasie przy powtórzeniu materiału.

3. Metoda kuli śniegowej - pozwala łączyć pracę indywidualną z pracą w grupach. Składa się z kilku etapów. Pierwszy z nich to samodzielna praca każdego z uczniów nad określonym problemem. Podczas następnego etapu uczniowie pracują w parach, dzięki czemu mogą wymieniać się informacjami z wcześniejszego etapu. W następnej części uczniowie uczestniczą w pracy w 4-osobowych zespołach, które następnie powiększają się o kolejne cztery osoby. Na koniec zespoły przedstawiają swoje wyniki. Metoda uaktywnia wszystkich uczniów, mogą oni nabyć umiejętności komunikacji. Zmieniające się ilościowo zespoły wprowadzają element rywalizacji.

4. Metaplan – metodę można przeprowadzić w całej klasie, jednak największe efekty uzyskuje się w grupach 5-6 osobowych. Głównym celem jest tworzenie plakatu podczas rozmowy o danym problemie. Plakat ten nosi nazwę metaplanu. Metoda sprzyja rozwojowi umiejętności analitycznego myślenia, skłania do oceny faktów, ponadto wizualizacja daje większą możliwość skoncentrowania się na dyskusji. Po skończeniu pracy, przedstawiciele zespołów prezentują swoje wnioski i biorą udział w dyskusji z pozostałymi uczniami. Końcowe efekty są wynikiem kreatywnych działań wszystkich członków zespołu.

Dzisiaj dzieci są wychowywane w dobie nowoczesnej technologii. Choć dają one mnóstwo rozwiązań, TIK nie jest jedynym rozwiązaniem dla urozmaicenia zajęć. Pedagodzy mają do dyspozycji ogrom metod, które mogą sprostać temu zadaniu, a sami uczniowie będą zaskoczeni jak zwykła dyskusja i kartka papieru mogą pobudzić ich kreatywność. 

M jak motywowanie

Nie od dzisiaj wiadomo, że najefektywniej uczymy się, kiedy nauka sprawia nam radość. Patrząc na wyniki rozmaitych badań, okazuje się, że większość uczniów ma trudności w szkole. Co więcej, główną przyczyną jest stres związany z ewentualnymi porażkami. Niezwykle istotne jest więc odpowiednie motywowanie uczniów przez nauczycieli, jednak nie jest to zadanie łatwe. Na szczęście istnieje kilka sposobów, które powinny to ułatwić.

1. Wskaż cel - praktyka w szkole pokazuje nam, że dzieci mają „mechaniczne” podejście do nauki, kiedy nie znają celu, przeznaczenia wiedzy oraz możliwości jej wykorzystania w życiu codziennym. Wtedy uczniowie przyswajają informacje tylko powierzchownie i na bardzo krótki okres. Dlatego istotne jest uświadomienie celu uczenia się. Nic nie podnosi tak wydajności oraz motywacji, jak osiągnięcie wyznaczonego celu i zadowolenie z siebie. Jednocześnie rodzi się pozytywne myślenie oraz wiara we własne możliwości.

2. Dobierz odpowiednie metody - kształtowanie właściwych metod nauczania i motywowania jest umiejętnością, którą nauczyciele powinni stale rozwijać i szlifować. Wnikliwe obserwowanie uczniów, poznawanie ich zainteresowań, predyspozycji, możliwości i ambicji może być bardzo pomocne. Największy wpływ na rozwój mózgu dziecka mamy do 10. roku życia, dlatego bardzo istotne jest wspieranie go w tym okresie różnymi metodami. Samoakceptacja, poczucie własnej wartości są kolejnymi niezbędnymi czynnikami, od których zależą osiągnięcia najmłodszych.

Jedną z metod jest praca w grupach. Uczniowie poznają siebie oraz kolegów. Uczą się komunikacji oraz współpracy. Dowiadują się co to szacunek wobec innych i odpowiedzialność za całą grupę. Kolejną propozycją jest przygotowanie przez młodych ludzi referatów czy ciekawostek. Przeprowadzenie lekcji z tematów, które uczniowie sami proponują czy wcielenie się w rolę nauczyciela bardzo angażuje najmłodszych i pomaga zapamiętać daną tematykę. Dobrym pomysłem jest również korygowanie błędów swoich kolegów czy naprowadzanie na poprawną odpowiedź.

 

3. Ustal właściwy system oceniania - niewątpliwie na motywację uczniów wpływa również ocena. Powinna ona wspierać karierę szkolną. Nauczyciele wraz z uczniami powinni ustalić zrozumiałe dla wszystkich kryteria oceny. Ocenianie jest również elementem rywalizacji, która pobudza uczniów do pracy. Jeżeli pedagogom zależy na jak najlepszych wynikach swoich podopiecznych, powinni rozbudzić zdrowe współzawodnictwo.

4. Wzbudź zainteresowanie wśród uczniów - nauczyciele mogą również organizować dodatkowe zajęcia, koła zainteresowań czy międzyklasowe konkursy, na których reprezentowaliby klasę uczniowie wytypowani przez swoich kolegów i pedagogów. Są to sposoby na mobilizację do pracy zarówno reprezentantów, jak i reszty klasy. Bardzo popularną formą są wycieczki czy zajęcia terenowe, które w praktyce pozwolą wykorzystać nabytą wiedzę. Pedagodzy w swojej pracy powinni również korzystać z różnych możliwości, które daje rozwój technologii. Gry dydaktyczne, komputerowe, programy telewizyjne czy tablice interaktywne są kilkoma z wielu przykładów, które pomagają dzieciom w przyswajaniu wiedzy i wzbudzają zainteresowanie. Nie zapominajmy również o nauce pozytywnego myślenia oraz odpowiednim nagradzaniu. Uczniowie, którzy podejmują działania dodatkowe, powinni być nagradzani odpowiednimi ocenami czy innymi formami wyróżnienia, np. dyplomami.

Obowiązkiem dobrego pedagoga jest dostosowanie metod w taki sposób, aby pomóc w przyswajaniu wiedzy, nauczyć aktywnego rozwiązywania problemów, przygotować do przyszłości. Nauczyciele mają wiele narzędzi do wyboru, jednak najistotniejsze jest, aby wzbudzały one zainteresowanie, były atrakcyjne i zwiększały zaangażowanie. Motywowanie nie jest prostym zadaniem, ale ma bardzo ważny cel – przekonanie uczniów, że są bardziej zdolni niż im się wydaje. Każdy jest inny i w inny sposób reaguje na dane metody. Jednak dla pedagoga nie ma większej nagrody niż zobaczenie, że starania nie poszły na marne, a podopieczni odnoszą sukcesy, ale też potrafią analizować porażki (lub wyciągać wnioski z porażek) i dążyć do określonych celów.